Türkçe Bir Mem u Zin Hikayesi
Masoumeh Daei
Manas Yayıncılık, 2018, s.301, Elazığ




        Mem u Zin adlı eser, 1651 yılında Doğubeyazıt veya Hakkâri yakınlarında doğup 1707 yılında Doğubeyazıt’ta vefat eden Ahmed-i Hânî tarafından kaleme alınan bir aşk mesnevîsidir.Leylâ vü Mecnûn, Ferhât u Şîrîn ve Hüsn ü Aşk tarzında yazılmış tasavvufî bir eser olup 1694/1695 yılında tamamlanmıştır. Ahmed-i Hânî’nin yaklaşık 3000 beyit olarak yazdığıeser, klasik Osmanlı mesnevî tarzına uygun olarak 60 bölümden meydana gelmiştir. Hânî doğu bölgelerinde halk arasında oldukça tanınan ve sözlü olarak anlatılan Memâ Alan destanını Mem u Zin adıyla bir takım ekleme ve çıkarmalarla manzum olarak yeniden yazmış ve ona ayrıca tasavvufî bir özellik vermiştir. Ahmed-i Hânî, milâttan önce de halk arasında söylenen ve mitolojik özellikler taşıyan bu anlatıyı kendi çağına taşıyarak, devrinin anlayışına uygun bir tarzda kaleme almıştır.
Mem u Zin adlı mesnevinin yazıldıktan sonra çeşitli çevirileri yapılmıştır. Eserin Osmanlı Türkçesine yapılan üç çevirisi bulunmaktadır. Bu çevirilerden birincisi 1704/1705’te Ahmet Faik tarafından, üçüncüsü 1906 yılında Mütercim Abdülaziz Halis tarafından yapılmıştır. Mem u Zin adlı eserin Osmanlı Türkçesine yapılan ikinci çevirisi çalışmamızın da konusunu oluşturan Nazmî mahlaslı bir şair tarafından 1856/1857 yılında yapılan çeviridir. Nazmî bu çeviriyi eserin aslına ve ruhuna bağlı kalarak yapmakla beraber bazı kısaltmalar yapmıştır. Nazmî’nin çevirisinde 42 başlık ve 1899 beyit bulunmaktadır. Tahran’da “Kütüphane-i Meclis-i Şura-yı Milli”de bulunan ve tarafımızdan tespit edilen bu nüsha yine tarafımızdan yeni Türk alfabesiyle yayına hazırlanmıştır. Mem u Zin’in Nazmî mahlaslı şair tarafından yapılan Osmanlı Türkçesi çevirisi, 60 varaktan oluşmaktadır. Varakların her birinde 17 satır yer almaktadır. Varakların ebadı 8 X 10 cm olup oldukça okunaklı siyakatle yazılmıştır. Eserin Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmış Arap harfli özgün biçimi çalışmanın sonuna eklenmiştir.