Türk
Dilinde Çokluk
Yrd. Doç. Dr. Nadir İlhan
Manas Yayıncılık, 2009, s.224, Elazığ
Bu çalışmada, Türk dilinin işletim sistemi içerisinde
yer alan çokluk şekilleri üzerinde durulmuş, çokluğun söze
kattığı değer ile kullanım şekilleri gösterilmiştir.
Varlıkların veya kişilerin birden fazla olma durumlarını
gösteren çokluk kavramı, isimlerle kullanılan bazı ekler
yanında, fiillerle kullanılan bazı yapım ekleri ve şahıs
ekleriyle karşılanmaktadır. +lAr ekinden başka genel
Türkçede çokluk kavramı ifadesinde kullanılan ekler olarak +DAş,
+gil, +k, +lº, +lºk, +mAn, -ºş, -k, -ºz, -sºnºz, -ºn/-ºnºz,
-lAr, +mºz, -nºz, +lArI vb. gibi ekler sayılabilir.
Ayrıca bir kısım kelimeler aracılığıyla da kavramların
çokluğu belirtilmektedir. Türkçenin sahip olduğu çokluk
vasıtası hem gramatikal hem leksik hem de sentaktik
türdendir. Yani Türkçenin çokluk ifadesi dünya dillerinde de
olduğu gibi hem ekler hem kelimeler hem de sözdizimi yoluyla
gösterilmektedir.
Eklerle çokluk ifadesinde Türkçenin isimlerle birlikte
kullanılan yaygın ve genel çokluk eki +lAr’dır. +lAr çokluk
eki dışında bazı ekler daha vardır ki bunlar kelime kök ve
gövdeleriyle beraber, bir kısmı isimlerle bir kısmı da
fiillerle beraber çokluk ifadesini sağlamak amacıyla
kullanılmaktadır. Bunlardan bir kısmı isimlere gelerek
eklendiği ismin çokluğunu oluştururken, bir kısmı eklendiği
kelimeyle ilgili olanların çokluğunu gösterir. Bir kısım
ekler isimlere gelerek onların kime ait olduğunu veya kimle
ilgili olduğunu gösteren iyelikleri kurarken çokluk
şahısları ifade eder. Bazı ekler de fiillere gelerek ya
fiilden çokluk şahıslarla kullanılması gereken yeni fiiller
türetir ya da fiillerin çekimlenmesi sırasında fiilin
bildirdiği eylemi yapan şahısların çokluğunu gösterirler.
Sözdizimi yoluyla meydana getirilen çokluklar, içerisinde
birden fazla kelimenin çokluk ifadesini sağlamak amacıyla
bir araya getirilmesiyle oluşan birliklerdir. Kelimelerin
birlikteliğiyle çokluk ifade edilirken, bazen çokluğun
sayısı, miktarı net olarak bildirilmekte, bazen de çokluğun
sayısı belirsizlik yoluyla ifade edilmektedir. Belirsizlik
durumuyla ifade edilen çokluklarda, kavramın içerisinde
barındırdığı veya kapsadığı varlığın sayısı belirsizdir,
duruma göre sayı değişkenlik gösterebilir.